Mướp hương là loại quả phổ biến được nhiều người chọn lựa trong bữa ăn gia đình, nhờ hương vị ngọt thơm đặc trưng và giá trị dinh dưỡng cao rất có lợi cho sức khỏe.
ĐẶC ĐIỂM MƯỚP HƯƠNG
Mướp hương (tên gọi khác là mướp gối, cây mướp) là cây thân thảo, thuộc dạng dây leo, họ bầu bí, có tên khoa học Luffa cylindrica (L.)
Hạt giống mướp hương trưởng thành có thân dài, nhỏ, màu xanh lục nhạt. Bên ngoài thân nhiều lông trắng mọc rải rác, dọc thân phát triển nhiều tua cuốn bám vào thân cây khác/bụi rậm hoặc giàn dựng sẵn.
Lá cây mọc so le, bản to, hình trái tim, mặt trên và dưới đều có nhiều lông tơ, mép có răng.
Hoa mướp hương màu vàng rực rỡ, thường xuất hiện vào tháng 8 đến tháng 10, một cây có cả hoa đực và cái. Hoa đực mọc thành chùm, hoa cái mọc đơn lẻ.
Quả hình trụ dài khoảng 25 – 30cm, vỏ thô ráp màu lục nhạt với những đường sọc nằm song song, chạy dài dọc theo thân. Khi quả còn xanh chất xốp, mềm, chứa nhiều nước. Khi quả già chỉ còn lại khối xơ cứng, dai, gọi là xơ mướp, có thể dùng làm cọ tắm hoặc rửa bát rất hữu ích.
Quả mướp hương có hương thơm đặc trưng, được sử dụng chế biến món ăn ngon và bổ dưỡng như mướp hương xào, nấu canh….Đây là loại quả dễ trồng, gần như cho quả quanh năm, rất phổ biến trong thực đơn gia đình Việt, đặc biệt là những trưa hè nóng bức.
THÀNH PHẦN VÀ CÔNG DỤNG CỦA MƯỚP HƯƠNG
Mướp hương là loại thực phẩm rất giàu dinh dưỡng, với thành phần trong quả có chứa chất Saponin, Chất xơ, Chất nhầy, Protein, Lysin, Arginin, Acid aspartic, Lignin, Sắt, Đồng, Vitamin A, C, E, kali….. Hạt mướp hương chứa Cucurbitacin B, Saponin, Acid oleonolic thủy phân từ saponin, Sapogenin trung tính.
Hạt giống Mướp hương trưởng thành thường được thu hoạch lấy quả non để ăn, quả già dùng làm xơ mướp, ngoài ra chúng cũng là vị thuốc hữu hiệu trong cả Đông y và Tây y.
Theo Đông y, mướp hương tính mát, vị ngọt, khả năng thanh nhiệt, trừ phong thấp, lợi tiểu, tiêu đờm, mát máu, giải độc, thông kinh mạch, làm ra sữa, khỏi lở, sưng đau nhức và bổ khí an thai.
Theo Tây y:
- Thành phần vitamin A, E, C dồi dào trong mướp hương giúp cải thiện thị lực, làm sáng mắt, ngăn ngừa thoái hóa điểm vàng.
- Mướp hương cung cấp mangan làm tăng khả năng sản xuất insulin, ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường.
- Kali trong mướp có khả năng chống co thắt các cơ, ngăn ngừa đau cơ và cân bằng chất lỏng trong cơ thể
- Ăn mướp hương thường xuyên cũng giúp chống viêm, giảm đau sưng và cứng khớp nhờ thành phần chất đồng dồi dào trong quả.
- Vitamin C trong mướp giúp làm đẹp, chống lão hóa da, làm tổn thương nhanh lành.
- Ngoài ra, mướp hương còn bổ sung lượng chất xơ dồi dào giúp thúc đẩy tiêu hóa, ngăn ngừa táo bón, bệnh trĩ.
KỸ THUẬT GIEO TRỒNG VÀ CHĂM SÓC HẠT GIỐNG MƯỚP HƯƠNG
Chuẩn bị gieo trồng
- Hạt giống mướp hương: tìm mua tại những nơi cung cấp uy tín, chất lượng để đảm bảo hạt có tỷ lệ nảy mầm cao, hiệu quả thu hoạch cao nhất.
- Đất trồng: cần chuẩn bị đất tơi xốp, thoát nước tốt. Có thể mua đất sạch Tribat tại các cửa hàng bán vật tư nông nghiệp hoặc trộn hỗn hợp đất phù sa và phân trùn quế (tỉ lệ 1:1), thêm chút vỏ trấu lên trên bề mặt rồi gieo hạt giống mướp hương. Trường hợp trồng mướp hương với diện tích lớn thì đất cần làm kỹ, lên luống rộng 2,5m, bón lót phân chuồng, lân, kali rồi rạch hàng trên luống, mỗi luống chỉ trồng 1 hàng.
- Thời vụ gieo trồng: điều này khá quan trọng để đạt được năng suất cao khi thu hoạch, nên gieo hạt giống mướp hương vào mùa Xuân.
Gieo trồng hạt giống mướp hương
Bước 1: Xử lý hạt giống
Ngâm hạt giống mướp hương trong nước ấm 2 sôi : 3 lạnh (khoảng 40 độ C) từ 4 – 6 tiếng rồi vớt ra rửa sạch, để ráo.
Ủ hạt giống mướp hương trong khăn vải ẩm, thời gian từ 36 – 48 tiếng, khi quan sát thấy hạt nứt nanh thì bắt đầu đem gieo trồng.
Bước 2: Gieo hạt giống mướp hương
Gieo hạt mướp hương vào đất, độ sâu khi gieo là 1cm rồi lấp đất phủ mặt hạt.
Tùy kích thước chậu trồng mà cho số lượng hạt giống mướp hương thích hợp, nếu chậu có kích thước 20cm thì gieo khoảng 3 hạt/chậu, về sau tỉa đi chỉ giữ lại 2 cây/chậu.
Chọn gieo vào ngày thời tiết nắng ấm sẽ giúp tăng tỷ lệ nảy mầm của hạt giống mướp hương.
Chăm sóc cây mướp hương
Tưới nước đảm bảo vừa đủ ẩm cho đất trồng, lượng tưới tùy theo độ bốc hơi thoát nước của đất; đặt chậu mướp hương nơi thoáng mát, có ánh sáng vừa phải chiếu vào cây.
Hạt giống mướp hương khi đã phát triển, thân đạt chiều cao 20 – 30cm thì dùng kéo cắt hết dây leo, rút dây xuống vòng xung quanh gốc 3 – 4 vòng, dùng rơm rạ hay vỏ trấu hay đất lấp nhẹ lại, chừa ngọn.
Khi cây mướp hương vươn dài 50 – 60cm thì tiến hành làm giàn cho dây leo, điều này giúp cây tiếp xúc được nhiều ánh sáng mặt trời hơn, sẽ cho năng suất quả cao. Giàn mướp nên làm kiểu mái bằng, vững chắc, cao 2m. Khi mướp đã lên giàn, cần tỉa bỏ hết lá ở gốc cho thoáng.
Loại phân bón khuyên dùng cho cây mướp hương là phân organic, chỉ bón với liều lượng nhỏ, nếu bón quá nhiều sẽ chỉ tốt dây, tốt lá, ảnh hưởng tỷ lệ đậu quả. Cây được 20 ngày thì bón thúc bằng nước phân pha loãng, cứ 20 ngày lại bón 1 lần, đặc biệt kỳ ra hoa.
Trồng mướp hương từ hạt giống thường gặp một số loại sâu bệnh hại như: chuột cắn hạt, dế sâu ăn đứt rễ, bọ rùa ăn lá đọt non, rầy trắng truyền virus, bệnh thối cỗ rễ, cháy lá, đốm lá, sương mai, héo xanh…..Cần theo dõi, phát hiện kịp thời và có biện pháp phòng trị phù hợp, tránh ảnh hưởng năng suất cây trồng và đảm bảo an toàn cho người sử dụng.
THU HOẠCH MƯỚP HƯƠNG
Từ lúc gieo hạt đến khoảng 80 – 100 ngày sau thì bạn có thể tiến hành thu hoạch mướp hương, cây có thời gian thu hoạch kéo dài tới tháng 9.
Nếu để quả làm giống thì phải chọn quả to, không sâu bệnh từ quả thứ 2, 3 trở lên. Để quả già trên cây như bầu, phơi thêm rồi gác lên gác bếp, lấy hạt cho vụ sau.
Những quả mướp hương xanh mướt, giàu dinh dưỡng, vị thơm ngọt do chính tay bạn gieo trồng sẽ là nguồn thực phẩm tươi ngon, an toàn cho sức khỏe cả gia đình.
